Trekproef aan de kade

Het is nog donker aan de Da Costakade, als de specialisten van Pius Floris en de gemeente Amsterdam in de vroege ochtend hun voorbereidingen treffen voor een zware trekproef bij 4 bomen. De kade moet hier vervangen worden, en deze 4 bomen staan met hun wortels te dicht op de kademuur om de sloop en nieuwbouw te kunnen overleven. Ze zijn ook te groot of in te slechte conditie om te verplanten naar een bomencamping of een andere kade in de stad.

Kortwieken

Dit is dag 1, waarop de mannen van Scholman de kronen van de bomen kortwieken. Morgen is de grote dag, dan voeren ze voor het eerst in de Amsterdamse binnenstad een zware trekproef uit. “Het kortwieken van de bomen gebeurt voor de veiligheid”, vertelt projectleider Cees de Boer. “Mocht er een boom omvallen, wat niet de bedoeling is, dan richten we op deze manier zo min mogelijk schade aan. Dit heeft vooral te maken met de woonboten die er liggen. Voor de zekerheid hebben we ook een grijper paraat om de boom op te vangen als hij toch zou vallen.” Maar gelukkig zijn die niet nodig en loopt de operatie gesmeerd. Met een elektronisch aangestuurde zaag en grijper worden de takken methodisch in rap tempo afgezaagd en aan de versnipperaar gevoerd. De stammen blijven staan voor de trekproef.

De volgende dag is het een stuk drukker op de kade. Al voor het goed en wel licht is, plaatsen de mensen van Bouwrisk hun sensoren op de kade en de kademuur. Hiermee meten ze de bewegingen in de kademuur terwijl er aan de boom getrokken wordt. Aan de overkant staan collega’s met een tachymeter. Dat is een apparaat voor landmetingen waarmee je het exacte verschil tussen de positie van de kademuur voor en na de trekproef kunt meten.

Meten met sensoren

De bomen zelf krijgen ook sensoren. Die worden aangebracht door de specialisten van Pius Floris. “We gebruiken normaal 3 soorten sensoren”, zegt Dennis de Goederen. “Een krachtmeter, een hoekmeter onderaan de stam en een elastometer midden op de stam.” De hoekmeter meet het kantelen van de kluit en de elastometer de doorbuiging van de boom. “Maar voor deze zware trekproef gebruiken we die niet”, vertelt Dennis. “We trekken hier met zoveel kracht dat we bang zijn dat de elastometer het begeeft. In plaats daarvan werken we met een hoekmeter bovenaan de stam. Daarmee kun je ook de doorbuiging meten.” De krachtmeter is verbonden met de lier waarmee ze aan de boom trekken. Die lier is bevestigd aan hun bestelbus. Met een paar katrollen kunnen ze zo met een maximale kracht van 12 ton trekken. “Maar we gaan maar tot 6 ton”, zegt Dennis. “Anders zijn we bang dat onze meters het begeven.”

Die 6 ton was uiteindelijk genoeg om 3 van de 4 bomen te doen bezwijken. “Bij een van de bomen op de hoek van de kade was het niet voldoende”, vertelt Dennis. “Die boom heeft het dus gewonnen van ons. Het is geen toeval dat die boom bij de brug stond, op een hoger gedeelte van de kade. Dat laat wel zien hoe sterk die bomen kunnen zijn als ze maar genoeg ruimte hebben. Aan de andere kant ging de boom aan de overkant van de brug heel makkelijk om. Dat was ook een grote boom die hoog op de kade stond. Dat verbaast ons dan weer.”

Verder onderzoek

Het is een van de vragen die gemeentelijk boomspecialist Willem de Feijter over een aantal maanden hoopt te kunnen beantwoorden, samen met onder meer de boomspecialisten van het Duitse Baumstatik en de constructeurs en geotechnici van de gemeente Amsterdam en ingenieursbureau Bos+Witteveen. “Binnenkort zullen we de boomstobbes met hun wortels en al uitgraven”, legt Willem uit. “Het onderzoek naar de kluiten van de bomen combineren we met de resultaten van de trekproeven. Hiermee kunnen we een behoorlijk compleet beeld schetsen van de boom, de kade, de krachten die er onder de grond spelen en hoe boom en kademuur elkaar beïnvloeden.”

Daarbij gaat het onder meer over de vraag of de wortels van de boom tegen de kademuur drukken waardoor er scheuren ontstaan en de constructie zwakker wordt, of de boom de kademuur juist versterkt doordat hij de grond achter de kademuur vasthoudt. “We weten nog veel te weinig over dat krachtenspel”, vertelt Willem. “En juist kennis hierover kan ons echt helpen om het leven van bomen in de stad en specifiek de bomen aan de grachten te verbeteren. Met meer opties voor boombehoud bij kadevervanging en mogelijk ook nieuwe bouwmethoden om bomen meer ruimte te geven.”