Van de gracht naar het plein

Een mooie zondagochtend op het Jonas Daniel Meijerplein. Een gigantische telescoopkraan hangt boven de monumentale boom die al in de stroppen hangt, klaar voor de verplanting. Terwijl de winterzon voorzichtig uitrijst boven de Weesperflat, lopen de eerste buurtbewoners uit, met of zonder hond, om het aanstaande spektakel te volgen.

Grote boom, groot materieel

“Zo’n grote boom verplanten heeft heel wat voeten in de aarde”, vertelt boomexpert Dirk Doornenbal, die vanaf de Vaz Diasbrug de vorderingen van het verplantingsteam in de gaten houdt. Dirk is Algemeen directeur van Nationale Bomenbank, het bedrijf dat samen met vof-partner Jos Scholman de verplantingen van bomen voor de gemeente uitvoert. “Kijk bijvoorbeeld met wat voor groot materieel we zijn uitgerukt”, zegt hij. “Voor die telescoopkraan alleen al hebben we 6 verkeersregelaars nodig om die veilig de stad in te krijgen.”

Nog verder van tevoren moeten er natuurlijk ook vergunningen geregeld worden, vervolgt Dirk. “Vergunningen om met die telescoopkraan de stad in te rijden en hem hier op de drukke Weesperstraat te parkeren. Maar ook voor de hijswerkzaamheden, en om het nieuwe plantgat te graven voor de boom, want hier liggen ook verschillende kabels en leidingen onder de grond. Dat laatste vergt dan weer onderzoek naar waar die kabels en leidingen liggen en waar we de boom kwijt kunnen.”

Wortels doorzagen

Maar de eerste voorbereidingen zijn nog veel eerder gestart. “Deze boom is een jaar van tevoren op de verplanting voorbereid”, zegt Dirk. “Dat betekent dat we de boom rond hebben gegraven en in dit geval de wortels aan 3 kanten hebben doorgezaagd – aan alle kanten behalve de kant van de gracht waar hij het minste ruimte heeft en hij tegen de muur wortels heeft gevormd. Dat klinkt misschien bruut, maar daarmee maakt de boom alvast nieuwe, fijne haarwortels aan en vormt zo een goede kluit. Hoe beter die kluit met kleine haarwortels is gevormd, hoe beter de boom aanslaat op zijn nieuwe plek. En dan helpen we de boom daar ook nog een handje bij door in het groeiseizoen voor de verplanting voedingsstoffen en extra water toe te voegen.”

Terwijl Dirk zijn verhaal doet, komt de boom in beweging. Soepel tilt de kraan hem naar zijn nieuwe plek. Omstanders die zich op een verhoging hebben verzameld om alles goed te kunnen volgen, worden nu op afstand gehouden. Als de boom enkele minuten later boven het gat hangt dat op de nieuwe plek is gegraven, komen de verzamelde boomspecialisten van de gemeente en Nationale Bomenbank in actie. Er wordt druk overlegd waar in het gat de beste plek is voor de boom. Een paar keer gaat hij het gat in en weer omhoog, tot de ideale positie is gevonden. Met een graafmachine wordt het gat verder aangevuld.

Beluchtingsbuizen en bomenzand

“Dat doen we met bomenzand”, weet Dirk. “Dat is speciale grond met een uniforme korrelgrootte en organisch materiaal. Hierdoor krijg je een stabiele ondergrond die niet verder gaat nazakken.” In het bomenzand rond de boom worden beluchtingsbuizen aangelegd. Hierdoor krijgen de boomwortels extra zuurstof, wat hen helpt om goed te groeien. De kroon van de boom, het bovengedeelte met takken en bladeren, wordt nog wat bijgesnoeid. “Dat doen we om wat meer balans te krijgen tussen de kroon en de wortels”, legt Dirk uit. “Het wortelpakket is nu nog veel kleiner dan de kroon. Als de boom straks in het voorjaar weer in blad komt, wil je niet te veel bladeren hebben die allemaal water nodig hebben, dat trekken de wortels niet.”

De komende 3 jaar wordt de boom nog extra in de watten gelegd om op sterkte te komen. “We geven dan extra water en voeding, en we monitoren hoe het gaat”, vertelt Dirk. “Na zo’n verplanting heeft deze boom wel 3 jaar begeleiding nodig voor hij weer op eigen benen kan staan. Maar we bouwen die hulp wel langzaam af”, vervolgt hij. “Anders krijg je een soort van verslavingspatiënt, dan doet hij te weinig om zelf zijn wortels te ontwikkelen. Als je dan plots stopt met water geven, krijgt ie cold turkey en zakt ie ineen.”

Boom is een enorme airco

We kunnen ervan uitgaan dat dat hier niet gaat gebeuren. “We verwachten dat de boom het goed gaat doen op zijn nieuwe plek”, zegt Dirk. “Dat is natuurlijk ook heel goed nieuws voor het plein, want vergis je niet wat zo’n boom allemaal doet voor de omgeving. Bijvoorbeeld als het gaat om verkoeling in de stad. Met zijn bladerdek zorgt hij voor schaduw, en doordat hij het vocht dat hij opneemt verdampt werkt hij ook nog als een soort enorme airco. Tijdens het feest op de Ring afgelopen zomer was het verschil tussen de temperatuur op het asfalt en onder de 750 bomen die er stonden maar liefst 12 graden!”

En dan hebben we het nog niet eens gehad over de opvang van regenwater. “We zien allemaal de gevolgen van de klimaatverandering, met steeds extremere temperaturen, periodes van extreme droogte, maar ook extreme hoosbuien”, zegt Dirk. “Hoe meer bomen, en vooral hoe meer grote bomen je hebt in je stad, hoe meer je het riool kunt ontlasten. Een grote boom met een groot bladerdek vangt zo 20% van het water van een piekbui af. En de grond waar bomen in staan zorgt dat het regenwater langzaam kan afvloeien. Zo temper je de effecten van extreme regenval en heb je minder grote riolen nodig. Dat geld dat je bespaart op je riool kun je dan weer inzetten voor betere groeiplaatsen voor je bomen. Zo maak je je stad steeds groener, klimaatadaptiever en toekomstbestendiger.”