Lief en agressief

De meerkoet voelt zich thuis in de grachten, bouwt een nest van alles wat hij maar in z’n snavel kan krijgen en is de lieveling van zijn buren. Tenminste, als dat mensen zijn. “Woonbootbewoners hebben vaak hun eigen meerkoetenpaar”, vertelt Remco Daalder. Als stadsecoloog bestudeert hij al jarenlang de natuur in de stad, de meerkoet is zijn lievelingsvogel. “Die nestelen dan al jaren op een plateau en zijn helemaal aan de woonbootbewoners gewend. In mijn buurt, in Noord, gaan gezinnen ook gezellig kijken naar de kleine meerkoetjes. Een meerkoet schrikt niet gauw, dat vinden kinderen leuk. Dat is ook de reden dat ik meerkoeten graag bestudeer: ze zijn grappig, nergens bang voor en heel zorgzaam voor hun jonkies.”

Maar voor andere dieren zijn meerkoeten niet zo lief. Ze vechten concurrenten de tent uit om hun territorium te bewaken. En als ze een nest hebben, vallen ze uit tegen meeuwen, eenden, zwanen en reigers, eigenlijk elk dier dat hun jongen bedreigt. “Die ruzies kunnen er heftig aan toe gaan,” vertelt Remco. “Ze maken lawaai en spetters. Hun staart gaat omhoog, tillen zichzelf op hun vleugels omhoog en proberen met de scherpe nagels van hun poten de borst van de tegenstander te raken. Ze kunnen zelfs vechten tot de dood erop volgt.”

Vlechten met rietjes

De nesten van meerkoeten zijn ware kunstwerken, vindt Remco. Ze bouwen ze het liefst van takken, maar omdat er van alles in de gracht drijft, vlechten ze er ook frisdrankrietjes, plastic touwtjes, mondkapjes en bekers doorheen. “Ze worden wel de vuilnismannetjes van de gracht genoemd. Meerkoetnesten zijn zelfs in een museum geëxposeerd, zo mooi doen ze dat. En een bioloog van Naturalis, Auke-Florian Hiemstra, onderzoekt nu wat het gevolg van dat plastic in de nesten is. Misschien houdt het plastic de eieren wel langer warm? Sowieso zorgt het ervoor dat het nest goed blijft drijven.”

Niet varen

Broedende vogels zijn beschermd, ook als ze zo talrijk zijn als de meerkoet. Dat betekent bijvoorbeeld dat een broedende vogel op je sloep alle vaartochtjes van de komende weken onmogelijk maakt. Remco: “Sterker nog: toen Samuel Jackson met een speedboat door de gracht wilde varen voor de film Hitmans Bodyguard, werden de opnames uitgesteld omdat daar meerkoeten broedden.” Ook bij werkzaamheden aan bruggen en kades kunnen broedende meerkoeten de planning overhoop halen. Daarom houdt een fauna-adviseur in de gaten wanneer er vogels gaan broeden voor het broedseizoen begint.

5 jonkies per nest

Er zijn deze zomer zo’n 5.000 broedparen in Amsterdam. De eerste jonge vogeltjes, per nest een stuk of 5, worden nu grootgebracht. Remco: “Het eerste nest lukt meestal niet, tenminste niet in de binnenstad. De volwassen dieren eten waterplanten, maar de jongen moeten veel insecten gevoerd krijgen om te groeien. En juist in de binnenstad zijn maar weinig dansmuggen, haften, wormen en schietmotten in het water, omdat er niet veel riet groeit. En tijdens Koningsdag worden er ook veel nesten verstoord door alle boten in de gracht.”

Grachtengordel als natuurgebied

Gek genoeg maken die verstoringen de meerkoet niks uit. De dag nadat het kroost is verhongerd of z’n nest is platgevaren, worden er alweer nieuwe eieren gelegd. Juist dat onverzettelijke karakter van de meerkoet is de sleutel tot z’n succes. “In 1989 was pas het eerste meerkoetnest in Amsterdam. Daarvoor was het een schuwe vogel, die vooral in moerasgebieden voorkwam. Maar meerkoeten passen zich snel aan.” En terwijl landelijke gebieden rondom de stad steeds minder aantrekkelijk worden voor dieren, verandert Amsterdam juist in een fijne plek. Daar doen de inwoners dan ook hard hun best voor. “Mensen maken kastjes voor de gierzwaluw, hangen vleermuiskasten op, laten groene rieteilanden in de gracht drijven of leggen sedum op het dak. De stad wordt steeds meer een natuurgebied en dat realiseren we ons niet altijd.”