Een stad zonder zwaar verkeer

Werkzaamheden in de Sint Antoniesbreestraat en een veiligheidsmaatregel aan de Kloveniersburgwal beloofden vorig jaar voor een ‘onbereikbare binnenstad’ te zorgen. Door de werkzaamheden en de maatregel kon zwaar verkeer boven de 7,5 ton twee maanden lang niet in het gebied rondom de Nieuwmarkt komen. Al met al zou dit tot een penibele situatie leiden in dit drukke, bedrijvige gebied met veel horeca en winkels; niet alleen rond de Nieuwmarkt zelf, maar ook in omliggende straten als de Zeedijk, die via de Nieuwmarkt worden bevoorraad.

2 miljoen voor 2 maanden

“Eigenlijk hadden we maar twee opties om te zorgen dat de bevoorrading door kon gaan”, vertelt omgevingsmanager bij de gemeente Amsterdam Koen Hondebrink. “Of de Kloveniersburgwal versterken met een damwand, zodat er weer zwaar verkeer over kon. Of zorgen dat alle vrachtleveranciers in het gebied alternatieve vervoermethoden gingen gebruiken.”

Die keus was uiteindelijk snel gemaakt. De damwand zou 2 miljoen euro kosten, terwijl hij in feite maar 2 maanden nodig was. Koen: “Dan was het slimmer om voor veel minder geld redelijke alternatieven aan te bieden om het gebied toch bereikbaar te houden.” Tegelijkertijd was het een uitgelezen kans om eindelijk eens een begin te maken met de lang gekoesterde ambities voor alternatieve bevoorrading, volgens Koens collega en logistiek adviseur Jupijn Haffmans. “Je moet een keer beginnen om te zien waar je allemaal tegenaan loopt en daarvan te leren.“

Pilot

En zo werd de proef rond de Nieuwmarkt geboren. De gemeente ging horeca, detailhandel en andere dienstverlening in het gebied helpen om met klein vervoer of vervoer over water hun zaken te bevoorraden. Voor dat laatste had Jupijn een jaar eerder al een pilot georganiseerd, in samenwerking met onder meer café-restaurant De Waag, vervoerder Sligro en Zoev City, een bedrijf dat sinds een aantal jaren vanuit de Amsterdamse haven transportdiensten over het IJ en de grachten aanbiedt.

De gemeente bood aan om de kosten voor het vervoer over water voor haar rekening te nemen. Een handvol kleinere toko’s in de buurt heeft uiteindelijk voor die optie gekozen. “Dat ging op zich prima”, vertelt Bart Verweijen van Zoev City. Zij waren na de pilot een jaar eerder gevraagd om het vervoer over water ook nu weer te verzorgen. Bart: “Alle producten werden vanuit de vrachtwagens bij onze opslag in de haven aangeleverd, op pallets op een schip geladen en naar de Nieuwmarkt vervoerd. Daar werden de pallets op kleine heftruckjes gezet en naar de klant gebracht. Die heftruckjes werken perfect. Ze zijn snel, klein en wendbaar, ze kunnen overal langs en ze rijden heerlijk.”

Vervoer over water

Dat slechts een handvol toko’s gebruik heeft gemaakt van zijn diensten vond Bart natuurlijk wel jammer. “Dat is een gemiste kans”, zegt hij. “Natuurlijk zitten er een aantal haken en ogen aan vervoer over water, bijvoorbeeld als het gaat om de levering van koelverse en diepvriesproducten.” Maar het gebrek aan belangstelling lag volgens Bart toch vooral aan het feit dat de vervoerders met hun vrachtwagens tot vlakbij de Nieuwmarkt konden komen om hun lading over te slaan. “Dan is de keuze snel gemaakt”, zegt hij.

Richard Hussem van Sligro kan dat beamen. “Wij hebben er samen met onze klanten aan de Nieuwmarkt voor gekozen om bij het Oosterdok de lading over te slaan naar kleine wagentjes”, vertelt hij. “Zo hielden we het transport zelf in de hand, en konden we ook de conditie van koelvers en diepvriesproducten nog steeds garanderen.”

Maar voor de toekomst is dat geen houdbare situatie, vindt Bart: “Dan krijg je in de binnenstad toch weer een punt waar heel veel vrachtwagens terecht moeten kunnen – en die plekken zijn er gewoon niet.”

Kleine wagentjes

“Die bevoorrading met kleine wagentjes werkte op zich prima”, vertelt Priscilla den Ouden, bedrijfsleider van de Waag en voorzitter van de Biz Nieuwmarkt. “Maar het is wel trager dan een vrachtwagen die direct komt leveren, omdat je nog een keer extra moet overslaan. En de aanhangwagentjes maken ook niet makkelijk alle krappe bochten in ons gebied.”

Het aantal extra overslagmomenten is cruciaal in de logistiek, volgens Richard. “Het is ook een van de grote nadelen van vervoer over water”, zegt hij. “Al die extra handelingen maken het duur en omslachtig. Op dit moment zijn er snellere en efficiëntere methoden.” Maar stel dat het centrum onbereikbaar wordt gemaakt voor hun grote vrachtwagens, dan komt vervoer over water wel weer in beeld als het aan Richard ligt. “Daarom hebben we 2 jaar geleden met de Waag en Zoev City ook meegedaan aan die pilot Vervoer over water. Om data te verzamelen en te leren waar de knelpunten zitten. We hebben alles uitgeprobeerd, van fusten tot koelvers en diepvriesproducten. Onze manier van orders verzamelen met koelvers en diepvries sluit op het moment niet goed aan op die overslag naar een schip, maar dat zijn natuurlijk ook zaken die je kunt aanpassen en ontwikkelen.”

Permanente zone zwaar verkeer

“Vanuit de ondernemers in de BIZ-vereniging Nieuwmarkt zien wij ook de noodzaak om de kades te beschermen”, zegt Priscilla. “Daarom zeggen wij maak hier een permanente zone zwaar verkeer. Dat is ook fijn voor de buurt. Je hebt geen overlast van grote vrachtwagens en iedereen weet waar hij aan toe is. Als je zoiets niet oplegt, dan kiest iedereen voor de goedkope manier, en dat is nooit de duurzame manier. Leg je het wel op, dan komen de alternatieven wel. Alle leveranciers zijn er sowieso al mee bezig.”

Richard: “Bij Sligro rijden we in Den Bosch met een elektrische auto met daarachter een aantal karretjes, een soort wegtrein. In Utrecht heb je al tijden een elektrische bierboot en een ecoboot voor de afvalinzameling, en hier in Amsterdam heb je die kleine, elektrische biertankwagentjes van Heineken. Afhankelijk van de situatie en de regelgeving zullen vervoerders altijd naar goede, haalbare alternatieven zoeken. Maar zorg dan als gemeente wel dat er een duidelijke koers is, en duidelijke regelgeving.”

“En zoek naar manieren om de leveranties te bundelen, zodat je als onderneming niet elke dag 10 verschillende leveranciers voor de deur hebt staan”, zegt Priscilla. “Dat kan allemaal efficiënter. Voor de bevoorrading, maar ook voor het afval. Als grotere ondernemer heb je de keus uit wel 8 verschillende aanbieders, die hier dus alle 8 rondrijden om afval op te halen. Daar komt alleen verandering in als de gemeente daar grenzen aan stelt.“

Kinderziektes

Daar kan Bart het alleen maar mee eens zijn. Als die regelgeving er komt, als er bijvoorbeeld in een groter gebied geen vrachtwagens meer mogen komen, dan biedt vervoer over water misschien wel de meeste mogelijkheden, vindt hij. “Op het water heb je veel minder last van drukte en files. Je kunt dus gemakkelijker op tijd leveren. En vergeet niet dat veel van de hobbels die we bij de pilot en tijdens de afsluiting zijn tegengekomen, kinderziektes zijn. Er werd bijvoorbeeld gezegd dat wij levertijden niet konden garanderen, maar volgens mij is dat puur afstemming. Dat heeft te maken met leveranciers die bij ons weer te laat leveren, en met de organisatie van verschillende producten van verschillende leveranciers voor verschillende klanten. Wij kunnen daar voor een proef van een paar weken geen heel track-en-tracesysteem voor optuigen. Maar geef ons de garantie dat we de komende 3 jaar met een volle boot kunnen varen, dan bouwen we een boot en een logistiek proces met alles wat je nodig hebt om het efficiënt aan te pakken. Dan is het een kwestie van doorontwikkelen. Want de vergelijking van vervoer over water nu met het huidige systeem met vrachtwagens dat al decennia is doorontwikkeld, dat is natuurlijk niet eerlijk.”

Geslaagde proef

Voor de gemeente was de afsluiting van de Nieuwmarkt uiteindelijk een geslaagde proef. “De leveranciers zijn creatief omgegaan met het probleem”, vertelt Jupijn. ”Zelfs een bedrijf als Albert Heijn met een heel complexe logistiek heeft uiteindelijk een manier gevonden om tijdens die 5 weken de winkel aan de Nieuwmarkt zonder zwaar vrachtverkeer te bevoorraden. En daar waren ze toch erg sceptisch over toen wij de afsluiting aankondigden.”

Ook Koen en Jupijn zien op basis van de proef mogelijkheden voor een structurele 7,5 tonszone in het Wallengebied. Koen: “Het is zeker niet ondenkbaar dat dit soort situaties vaker voorkomt, in het Wallengebied maar ook op andere plekken in de stad. “Als je permanent zwaar vrachtverkeer verbiedt, dan hoef je niet telkens ad hoc te reageren op nieuwe situaties, en creëer je voor de bewoners veel meer rust in het gebied”, zegt hij. “Tegelijk bied je de leveranciers ook duidelijkheid”, vult Jupijn aan. “Die kunnen hun logistiek daar dan ook structureel op afstemmen. Wat ons betreft hebben ze in die 5 weken laten zien dat het mogelijk is.”

Koen ziet tot slot ook nog een ander groot voordeel. “Met zo’n permanente gewichtsbeperking zouden de bruggen en kademuren misschien nog wel jaren of decennia langer mee kunnen. Ik denk dat het goed is om dat te gaan onderzoeken, dat kan de gemeente en de stad veel opleveren.”